In 2017 ging eNSPIRED van start, het VVOB-programma over gelijke onderwijskansen in Vlaanderen. Via onderwijspraktijken uit het Zuiden inspireren we over hoe werken aan gelijke onderwijskansen en omgaan met diversiteit in Vlaanderen anders kan. De eNSPIRED-adviesgroep, samengesteld uit vertegenwoordigers van de Vlaamse partnerorganisaties, koos ‘kwetsbare leerlingen’ als thema voor het academiejaar 2017-2018.
Tijdens het eerste eNSPIRED-gastcollege in november gaf professor Kwame Akyeampong de gedreven uiteenzetting: ‘Leerkansen voor kwetsbare kinderen en jongeren: de leerkracht doet ertoe!’. Ook Els Callens, lerarenopleider aan de VIVES hogeschool en lid van de eNSPIRED adviesgroep, was hier van de partij. We vroegen haar hoe het eNSPIRED-programma de Vlaamse onderwijspraktijk inspireert.
Sociale uitsluiting
Hoe ervoer jij het onderwijs in Vlaanderen als kind? Was er sprake van gelijke onderwijskansen?
Els Callens (rechts): "Ik ging als kind naar een kleine plattelandsschool en herinner me nog heel goed Lydie, een goede vriendin van me die plots naar het buitengewoon onderwijs moest. Als klasgenoten protesteerden we en boden we hulp aan bij haar schoolwerk, maar toch verliet ze onze school.
Hierdoor dacht ik later na over sociale inclusie in de mindset van leerkrachten. We dienen kinderen te respecteren omwille van hun talenten, en we moeten hen de kans geven om te participeren. Privé bleef Lydie welkom als vriendin, maar ze werd door het onderwijssysteem uitgesloten doordat ze niet meer bij ons op school zat."
De leerkracht doet ertoe
Welke zijn de meest kwetsbare groepen in Vlaanderen en welke barrières ondervinden ze?
"In Vlaanderen kennen we meerdere kwetsbare groepen. Eenoudergezinnen zijn erg kwetsbaar, vooral als de ouder een lage scholingsgraad en inkomen heeft; migranten ondervinden moeilijkheden bij de zoektocht naar werk door een taalbarrière; en ook werkloosheid heeft grote gevolgen voor de schoolloopbaan van kinderen. Ouders die plots zonder werk vallen, raken geïsoleerd en worden geconfronteerd met onvoorziene problemen.
Voor deze kwetsbare groepen is de school een tweede milieu of opvangnet, dat dient te voorzien in hun basisnoden. Dat gaat alleen als leerkrachten leren observeren en signalen herkennen. Armoede is niet alleen een uitdaging voor grote steden, maar ook voor kleinere steden en gemeenten. Op het platteland is armoede veeleer verborgen, waardoor leerkrachten de armoede en de problemen die ermee gepaard gaan niet zien."
Hoe bereid je studentleerkrachten voor om les te geven aan kwetsbare leerlingen?
"In het eerste jaar leren de studentleerkrachten de kinderen hun talenten en krachten ontdekken, in plaats van te focussen op wat ze niet kunnen.
Het tweede jaar draait rond omgaan met diversiteit in de klas. Ze leren dat kinderen uit kansarmoede wel andere noden hebben, maar niet altijd anders behandeld dienen te worden.
In het derde jaar maken de studenten kennis met de uitbreiding van de zorg, ouderbetrokkenheid en de brede school. Omgaan met kansarmoede en diversiteit wordt dan in de praktijk gebracht."
Een verbindende internationale dialoog
Het eNSPIRED-programma wil een bijdrage leveren aan de gelijke onderwijskansen in Vlaanderen. Hoe zal dit een invloed hebben op de lerarenopleidingen?
"Het gastcollege van professor Kwame Akyeampong bevestigde dat onderwijsuitdagingen ons wereldwijd verbinden. Lerarenopleiders, begeleiders, leerkrachten en scholen zoeken mondiaal creatief naar oplossingen. Vanuit inspirerende praktijkvoorbeelden kunnen we van elkaar leren en elkaar versterken.
In zijn gastcollege benadrukte Akyeampong het belang om als leerkracht te kijken naar het rugzakje dat elk kind met zich meedraagt, naar de context van het kind. Dit wordt nog te weinig in de praktijk gebracht.
eNSPIRED deelt verhalen en getuigenissen uit het Zuiden, die op lange termijn aanzetten tot nieuwe inzichten die het onderwijs in Vlaanderen voor de meest kwetsbaren verbeteren. Het programma kan probleemloos geïntegreerd worden in cursussen. Zo gebruik ik het materiaal op www.eNSPIRED.net in de bachelorna-bachelor opleiding Buitengewoon Onderwijs en wordt het binnenkort ook in de basisopleidingen geïntegreerd."
De eNSPIRED gastcolleges, inspiratiebank en leerweken bieden een duidelijk aanbod. Welke stappen kan VVOB nog zetten?
"Het kernteam van eNSPIRED, bestaande uit lerarenopleiders en pedagogische begeleiders, begint uit te breiden. Nu is het alleen nog een kwestie van collega’s mee te nemen in het verhaal en een sneeuwbaleffect op gang te brengen.
Verbinding is erg belangrijk. Informele, persoonlijke contacten maken de internationale dialoog duurzaam. Door collectief te zoeken naar oplossingen voor uitdagingen in de wereld, bouwen we samen aan inclusief, kwaliteitsvol en duurzaam onderwijs voor iedereen."
Benieuwd naar het gastcollege van professor Kwame Akyeampong? Je kan het op het YouTubekanaal van eNSPIRED herbekijken. Je vindt er ook reflecties terug van onderwijsexperts die deelnamen aan de leerweek van eNSPIRED in april.
Dit interview komt uit ons jaarverslag van 2017: Drempels verlagen voor gelijke onderwijskansen. Hoe we dat precies aanpakken in de rest van onze partnerlanden, lees je in ons volledig jaarverslag.
