De coronacrisis en de daaropvolgende schoolsluitingen hebben wereldwijd grote uitdagingen teweeggebracht voor leerkrachten. In 2020 hebben VVOB en onderwijspartners zich meer dan ooit ingezet om te garanderen dat leerkrachten correct ondersteund en aangemoedigd werden. Dankzij vereende samenwerking, veerkracht en creativiteit konden we leerkrachten blijven ondersteunen en leren mogelijk blijven maken.
Dit verhaal staat in ons jaarverslag 2020 Blended leren: de toekomst van onderwijs? Download hier ons volledige jaarverslag.
Ongekende uitdagingen
Overal ter wereld gaan leerkrachten zo goed mogelijk om met de gevolgen van de coronacrisis. Doordat scholen plots de deuren sloten, moesten ze nieuwe manieren vinden om kinderen op afstand te helpen leren en hun welzijn te garanderen. Zelfs wanneer scholen opnieuw opengingen, kon de draad niet zomaar weer opgepikt worden. De leerkrachten moeten rekening houden met nieuwe gezondheids- en veiligheidsvoorschriften; veel leerkrachten maken zich terecht zorgen over de mogelijke impact van COVID-19 op hun eigen veiligheid en gezondheid; leerkrachten hebben hun lessen moeten aanpassen aan grote groepen kinderen die een leerachterstand hebben opgelopen of wier socio-emotioneel welzijn onder druk staat; en leerkrachten moeten wegwijs raken uit aangepaste leerplannen en schoolkalenders; enzovoort.
Leerkrachten hebben met andere woorden dringend ondersteuning nodig. Onze beproefde methodes om leerkrachten te ondersteunen met behulp van professionele ontwikkelingstrajecten zijn echter meestal gebaseerd op ontmoetingen ter plaatse, daterend uit de periode vóór de pandemie. Gezien de omstandigheden waren die gekende methodes niet geschikt en moesten we ons aanpassen – en snel.
Vanaf het begin hebben de teams en partners van VVOB veel veerkracht en creativiteit getoond om bestaande VVOB-programma’s, de planning en trajecten voor capaciteitsontwikkeling aan te passen aan de nieuwe situatie. Langzamerhand zijn we ook nieuwe antwoorden beginnen formuleren op de specifieke uitdagingen waarmee leerkrachten geconfronteerd werden. Dit reflectieproces heeft nieuwe kansen en vernieuwingen blootgelegd waarmee VVOB en onze partners leerkrachten niet alleen beter kunnen ondersteunen tijdens deze pandemie, maar waarmee we ook de manier waarop we leerkrachten en leerlingen ondersteunen na corona kunnen hervormen.
Leerkrachten bereiken op afstand – zonder internet
VVOB en het ministerie van Onderwijs (Ministry of General Education, of MoGE) in Zambia werden geconfronteerd met het vooruitzicht van langdurige schoolsluitingen en heel beperkte opties voor fysieke opleidingen van leerkrachten in het kleuteronderwijs. Daarom experimenteren we er met een interactieve stemtechnologie (Interactive Voice Response, of IVR).
IVR is een rendabele en meetbare oplossing voor frequente opleidingen op afstand. Deelnemers moeten geen toegang hebben tot een smartphone of internet en betalen niet voor het systeem. Het telefoniesysteem interageert met bellers en verzamelt informatie die het naar de geselecteerde ontvangers stuurt. Het automatisch IVR-systeem stuurt kleuterleerkrachten vooraf opgenomen stemberichten die kort een bepaald element van de opleiding toelichten. Nadat ze de inhoud ontvangen hebben, krijgen de leerkrachten een korte quiz die test hoe goed ze de informatie hebben verwerkt. Ten slotte krijgen ze een kleine taak of oefening waaraan ze thuis of in de klas (als de scholen open zijn) kunnen werken. Het gebruik van IVR past in een breder blended traject voor de professionele ontwikkeling van leerkrachten dat gebruikmaakt van kwaliteitsvolle bronnen (handleidingen voor leerkrachten), persoonlijke opleidingen, IVR-berichten en coachingsessies met behulp van teleconferenties, om leerkrachten te voorzien van meer diepgaande leerkansen. Het IVR-systeem is oorspronkelijk ingevoerd als noodalternatief voor persoonlijke opleidingen tijdens de social distancing-maatregelen ten tijde van COVID-19, maar MoGE en VVOB verkennen momenteel het potentieel van het systeem voor de professionele ontwikkeling van leerkrachten in normale tijden.
Leerkrachten ondersteunen zodat ze elkaar kunnen ondersteunen
In Zuid-Afrika hebben het Departement Basisonderwijs (Department of Basic Education, of DBE) en VVOB een lange geschiedenis in het versterken van de professionele ontwikkeling van leerkrachten door middel van professionele leergemeenschappen (professional learning communities, of PLG’s). PLG’s bieden leerkrachten de mogelijkheid om gezamenlijk hun eigen leerdoelstellingen en trajecten te bepalen. PLG’s kunnen worden gebruikt om onderwijsvernieuwingen te bespreken, te testen en te overwegen hoe ze vertaald kunnen worden naar de praktijk in het klaslokaal.
Toen de pandemie toesloeg, kwam er plots een einde aan de normale professionele ontwikkeling van leerkrachten, in de vorm van workshops en trainingsessies bijvoorbeeld. Tegelijkertijd werden leerkrachten geconfronteerd met nieuwe realiteiten, uitdagingen en vragen: Hoe kan ik mijn leerlingen het best lesgeven op afstand? Hoe ga ik om met gezondheids- en veiligheidskwesties wanneer de scholen weer opengaan? Hoe kan ik het welzijn van mijn leerlingen ondersteunen? Hoe pas ik het aangepaste leerplan toe?
PLG’s gaven leerkrachten de mogelijkheid om samen te blijven leren tijdens kleinschalige, veilige bijeenkomsten of online sessies. DBE en VVOB hebben een online cursus ontwikkeld over ‘PLG’s ten tijde van corona’ om leerkrachten te ondersteunen in deze uitdagende periode. Die online cursus ondersteunt leerkrachten op twee manieren:
- Ten eerste krijgen leerkrachten informatie en steun over hoe ze veilig persoonlijke PLG’s kunnen organiseren of hoe ze dat online kunnen doen.
- Ten tweede begeleidt de online cursus de persoonlijke ontwikkeling van leerkrachten en hun PLG’s omtrent verschillende belangrijke coronakwesties, zoals: COVID-19 begrijpen; het welzijn van de leerkracht garanderen; het welzijn van de leerlingen bevorderen; onderwijs en leermogelijkheden op afstand organiseren
VVOB moedigt lokale ambtenaren van DBE aan deze online cursussen over PLG’s ook te gebruiken in hun eigen ondersteuning aan scholen en PLG’s in hun districten. Via online trainingen worden die lokale districtsambtenaren op hun beurt versterkt om de bronnen voorhanden doeltreffend in te zetten.
Ouders en gemeenschappen ook betrekken
Vanouds houdt VVOB zich bezig met de ondersteuning van ministeries van Onderwijs op (heel) lange termijn. De crisis heeft ons echter aan het denken gezet over de rol van VVOB in de manier waarop we omgaan met de rechtstreekse gevolgen van de pandemie: Hoe ondersteunen we onze partners om de verloren leertijd goed te maken? Hoe zorgen we dat alle leerlingen, ook de meest kwetsbare, terugkeren naar school en blijven leren op een manier die hun fysiek en socio-emotioneel welzijn veiligstelt? Deze heroverweging van de manieren waarop we onze traditionele doelgroepen en begunstigden ondersteunen, betekende ook dat we methodes moesten ontwikkelen om andere doelgroepen te benaderen, zoals de ouders van leerlingen en hun gemeenschappen.
Met de steun van de LEGO Foundation heeft VVOB met spoed projecten opgezet in Zuid-Afrika, Zambia en Vietnam om de leerachterstand te beperken en het fysieke en emotionele welzijn van de jongste leerlingen veilig te stellen door spelenderwijs leren te stimuleren, niet alleen op school maar ook thuis.
In Vietnam bijvoorbeeld heeft VVOB de kracht van sociale en massamediacommunicatie benut om leerkrachten en ouders aan te moedigen en te ondersteunen bij de toepassing van spelenderwijs leren in hun dagelijks leven, en kinderen te helpen hun leerachterstand in te halen en om te gaan met de socioemotionele uitdagingen van de pandemie en de schoolsluitingen.
Als onderdeel van de massacommunicatiecampagne heeft VVOB een videoreeks ontwikkeld die is uitgezonden op de nationale educatieve televisiezender VTV7. De reeks legde de nadruk op spelenderwijs leren en de rol van spel in het stimuleren van cruciale ontwikkelingsdomeinen. De online campagne moedigde leerkrachten en ouders aan om creatieve, speelse oplossingen te bedenken voor uitdagingen die gedeeld werden op sociale media. Samen hebben de sociale en massamediacampagne ervoor gezorgd dat VVOB en partners meer dan zes miljoen mensen hebben bereikt en meer dan 70.000 mensen actief hebben betrokken bij het belang van spelenderwijs leren voor de ontwikkeling en het welzijn van kinderen tijdens een crisis.
Socio-emotioneel welzijn is ook belangrijk!
Omdat studenten het grootste deel van de tijd thuis doorbrachten tijdens de lockdown in Ecuador, nam de nood om studenten thuis te ondersteunen snel toe. Studenten hadden het moeilijk met de gezondheidsgerelateerde, emotionele, psychologische en economische gevolgen van de pandemie. Als allesomvattende gemeenschapsoplossing was herstelgericht werken het perfecte antwoord op die nood. Vóór de pandemie werden scholen aangemoedigd om de methodes van herstelgericht werken toe te passen bij onderhandelingen over leerlingengeweld op school: actief luisteren, herstelgerichte gesprekken, geweldloze communicatie en herstelgerichte kringen. De strategie tracht de relaties tussen individuele leerlingen te herstellen en te versterken en sterkere gemeenschappen op te bouwen, bijvoorbeeld in het geval van geweld, pesten of conflict.
VVOB en partners hebben een reeks hulpmiddelen ontwikkeld die ter beschikking zijn gesteld aan ambtenaren, leerkrachten en ouders zodat ze een allesomvattende reactie konden bieden ter ondersteuning van het welzijn van studenten tijdens een crisis. Als onderdeel van de reactie heeft het team een reeks video’s en boekjes ontwikkeld waaruit de ouders en leerkrachten ideeën en suggesties kunnen halen om de methodes van herstelgericht werken thuis toe te passen tijdens de pandemie. Dankzij de studentenbegeleiders bestond de reactie ook uit het organiseren van een aantal ‘herstelgerichte kringen’: ruimtes voor communicatie en dialoog over de gevolgen van social distancing en lockdowns op ons welzijn en onze relaties.
Wanneer we terugblikken op 2020 is er niet veel reden tot vreugde. Toch hebben we bij VVOB het gevoel dat er dankzij de veerkracht en creativiteit van onze teams en partners nieuwe kansen en perspectieven zijn ontstaan. Kansen die onze partners, leerkrachten en leerlingen in staat stellen om te herstellen van deze coronacrisis en er weer bovenop te komen.