Leerkrachten zijn nog steeds de grote afwezige in internationale beleidsplannen, -beloftes en discours over klimaatverandering en de aanpak ervan. We weten dat dat niet ligt aan deze cruciale groep actoren, zij zijn immers vragende partij om aan de slag te gaan met klimaatonderwijs. Zijn overheden ze dan gewoon… vergeten? We hopen van niet.
Teleurstelling
De Klimaattop in Glasgow eind vorig jaar (COP26) zou het zoveelste katalyserende moment zijn om eerder gemaakte beloftes na te komen. Op een paar lichtpuntjes na, bleef het volgens veel ngo’s en moedigere overheden bij een teleurstelling. Onderwijs was niet eens een ‘hot topic’, ondanks onderstaande video-oproep van de Global Partnership for Education, een ACE-framework van de VN dat klimaatonderwijs bovenaan de to-do-lijst zet voor ‘Action for Climate Empowerment’, én de steeds luider klinkende retoriek dat De Mens zich nu en in de toekomst tout court zal moeten aanpassen, onder andere via klimaatonderwijs.
Achter de COP26-schermen zou wel degelijk gesproken zijn over klimaatonderwijs. Maar leerkrachten – en vooral hoe overheden hen kunnen ondersteunen – blijven de grote afwezige onderwerpen in die discussies.
1 – 2 – 3
We vragen sowieso veel van leerkrachten – zeker nu – maar we vergeten soms dat ook zij “maar” mensen zijn. Mensen die geboren, getogen en onderwezen zijn in dezelfde maatschappijen, met dezelfde discours, die geleid hebben tot de huidige klimaatcrisis. We mogen er niet van uitgaan dat scholen en leerkrachten hun vertrouwde manieren van werken (en denken) in 1-2-3 kunnen omtoveren tot school- en lespraktijken die leerlingen alle hedendaagse concepten van duurzaamheid bijbrengen. Dat is niet eerlijk, een beetje dom, en weinig empathisch.
Leerkrachten wereldwijd zijn vragende partij om hun competenties te versterken. Zij moeten eerst zelf de complexe wetenschap rond de oorzaken en gevolgen van klimaatverandering onder de knie krijgen. Daarna kunnen leerkrachten, op hun beurt, aan de slag gaan om hun leerlingen de skills bij te brengen die ze nodig hebben om om te gaan met de impact ervan.
Opleidingen en trainingen voor leerkrachten rond klimaat maken echter geen deel uit van het discours en de plannen om de bevolking daadkrachtiger te maken voor het klimaat. Leerkrachten zijn nochtans leidersfiguren in hun gemeenschappen en laten een grote indruk na op hun leerlingen. De kwaliteit van hun werk, en dus ook die van de lerarenopleiding die ze genieten, hebben een onmiskenbare impact op wat en hoe leerlingen leren wat ze leren. Dat geldt eens te meer voor kwetsbare leerlingen.
Globale paradigmashift met en voor leerkrachten
Klimaatonderwijs is complex. Het vereist goed lesgeven, een gegronde kennis van de problematiek, en veel creativiteit om die complexiteit te vertalen naar iets dat de leerling verstaat. Voor die opdracht moeten leerkrachten ondersteuning krijgen, maar lerarenopleidingen krijgen niet altijd de aandacht en middelen die ze verdienen.
Toch zijn er veel goede praktijken rond klimaatonderwijs om van te leren, zoals de voorbeelden hieronder. Maar de aanpak moet structureler als we echt impact willen hebben. Een paradigmashift richting zero-emissie samenlevingen, is niet realiseerbaar als slechts enkele leerkrachten, scholen, organisaties… aan de kar trekken. De ambitie moet institutioneel geformuleerd en gerealiseerd worden, en dat op nationaal én internationaal niveau. Een globaal probleem noodzaakt een globale oplossing. Internationale samenwerkingen tussen lerarenopleidingen wereldwijd juichen we in dat opzicht uitdrukkelijk toe: zo’n partnerschap verbreedt de horizon van studentleerkrachten en verrijkt de kijk op klimaatverandering als een globaal issue.
COP26 mocht dan een teleurstelling zijn, organisaties zoals VVOB die onderwijs vooropstellen als prioritair zullen blijven roepen voor meer aandacht voor (student)leerkrachten. Het is aan overheden om het recht op onderwijs te verwezenlijken voor de bevolking, en om leerkrachten en klimaatonderwijs daar een centrale rol in te geven.
Sven Rooms (Algemeen directeur van VVOB)
Hoe VVOB klimaatonderwijs versterkt – goede praktijken:
- Met het Keep It Cool-project in Zuid-Afrika werkt VVOB nauw samen met de overheid om ervoor te zorgen dat de onderwijssector ten volle kan aangewend worden als strategische katalysator in haar strijd voor het klimaat, en tegen klimaatcrisissen.
- In alle ondernemerschaps- en landbouwonderwijsprojecten van VVOB (zoals in Uganda en de DRC) gaat veel aandacht naar green skilling voor waardig werk.
- VVOB’s S-COOL-LINKS platform organiseert een forum voor discussie en uitwisseling van bronnen voor leerkrachten die geïnteresseerd zijn in klimaatonderwijs.
- Het Scholenbanden-programma van VVOB faciliteert partnerschappen tussen Vlaamse scholen enerzijds en scholen in het buitenland anderzijds. Scholen kiezen zelf de thema’s waarrond ze samenwerken, maar klimaat is een die veel gekozen wordt. Hier een voorbeeld uit Keerbergen (België) en Santo Domingo (Ecuador).
