Rwanda ondergaat de laatste jaren ingrijpende politieke en economische veranderingen. De staat wordt sterker uitgebouwd en alle cijfers wijzen op economische groei. Toch neemt de economische groei niet in dezelfde mate toe voor armen en rijken, voor stad en platteland. 70% van de bevolking blijft afhankelijk van de landbouw en door de bevolkingsgroei van de voorbije jaren neemt de druk op de landbouwgrond toe. Ook jongerenwerkloosheid springt naar voor als een prangend maatschappelijk probleem. Met het Schoolmanagement- en het TVET-programma hoopt VVOB en zijn partners de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren, in de steden, maar ook en vooral op het platteland.
Schoolmanagement leidt tot uniforme financiële rapportering in alle scholen van het land
2009 is een cruciaal jaar voor het Schoolmanagementprogramma dat VVOB in Rwanda uitvoert in nauwe samenwerking met het Rwandees Ministerie van Onderwijs (Mineduc). Ongeacht de ingrijpende onderwijsveranderingen in 2008 en 2009, die zowat elke school in Rwanda voor enorme uitdagingen stelt, blijft het Ministerie zich duidelijk toespitsen op goed schoolbeheer. Het Ministerie definieert dit ook onomwonden als een prioriteit in haar strategisch en actieplan.
In 2009 trekt men de verplichte zes jaren gratis onderwijs op naar negen jaren verplicht en gratis basisonderwijs. Dit houdt een grote hervorming in van zowel het lager als het middelbaar onderwijs. Bovendien verandert in 2009 ook de voertaal in het onderwijs van het Frans naar het Engels. Dit is een huzarenopdracht die niet zomaar op korte termijn te verwezenlijken is. Ze stuit nu al op allerlei moeilijkheden.
Het Expertisecentrum van Schoolmanagement, dat zich in het hart van het Ministerie van Onderwijs bevindt, krijgt vele bezoekers uit de scholen over de vloer en begeleidt hen met raad en didactisch materiaal. Het Centrum neemt tevens deel aan alle wekelijkse en maandelijkse vergaderingen met Mineduc en de partners. Daarenboven heeft het een onderwijsdatabase die heel waardevol is voor het Ministerie van Onderwijs. Daardoor wordt het Centrum meer en meer een referentie in het land en is het inmiddels goed verankerd in de ‘Teacher Service Commission’ (een nationaal pedagogische begeleidingsdienst voor de leerkrachten). Een hele reeks officiële documenten zoals de ESPS (Education Sector Policy and Strategy 2009), ESSP (Educational Sector Strategic Plan), SCR (Status Country report van De Wereldbank) en officiële publicaties van de Belgische Ambassade verwijzen naar Schoolmanagement als een werkend, vernieuwend praktijkvoorbeeld in het land. VVOB is hier met andere woorden toonaangevend in de onderwijssector.
In 2009 blijven de vormingen in schoolmanagement en ICT onafgebroken plaatsvinden voor alle schooldirecties van het land. Reeds 635 directeurs, 578 boekhouders en 440 directiesecretaressen zijn getraind. Dankzij deze omvattende nationale trainingen is er nu een uniforme financiële rapportering voor alle middelbare scholen van het land. Inmiddels nemen de 30 pilootscholen van Schoolmanagement (één per district) hun taken en voorbeeldfunctie inzake goed schoolbeheer op. De meeste hiervan werken sinds het begin van het programma mee aan de uitwerking van strategieën rond goed schoolbeheer. In 2009 beginnen ze met een systeem waarbij ze hun kennis doorgeven aan collega’s in andere scholen. Dit komt erop neer dat ze elkaar bezoeken en tips uitwisselen rond goede managementpraktijken. Deze pogen ze dan te integreren binnen de realiteit van de eigen school. Deze indrukwekkende resultaten komen enerzijds tot stand met VVOB-financiering maar ook met aanzienlijke financiële steun van het ‘Capacity Building Fund’ van Mineduc zelf, dat de kosten vergoedt voor logement, eten en transport van alle deelnemers van alle trainingen in schoolmanagement.
De grote uitdaging voor de komende jaren bestaat erin om de opgebouwde expertise binnen Mineduc te institutionaliseren, zodat het werk van VVOB een duurzame verankering vindt in de schoot van dit Ministerie.
TVET: Technisch en Beroepsonderwijs in de strijd tegen jeugdwerkloosheid
TVET staat voor ‘Technical and Vocational Education and Training’ en is in Vlaamse context op te vatten als een verzamelterm voor beroeps- en technisch onderwijs én beroeps- en technische opleidingen. Het technisch en beroepsonderwijs is voor de Rwandese regering een prioriteit in de armoedebestrijding. Een in 2008 opgericht nationaal ‘Workforce Development Authority’ (WDA) krijgt in 2009 een duidelijke omkadering door de ontwikkeling van een strategisch plan voor 2010-2013. De WDA is te vergelijken met de VDAB in Vlaanderen. In 2009 is de WDA nog niet helemaal operationeel, vooral door een gebrek aan deskundigen en duidelijk management. De mensen die betrokken zijn bij het TVET, maken via een seminarie wel al kennis met deze strategie, hoewel de toepassing ervan nog in een embryonaal stadium zit.
Een decentralisatie van de TVET-politiek vertaalt zich naar de uitbouw van provinciale ‘Integrated Polytechnic Regional Centres’ (IPRC’s) waarvan het IPRC in de zuidelijke provincie (‘IPRC South’) een pilootinstituut wordt. VVOB adviseert dit instituut. Uit een studie die de bestaande toestand in de verschillende centra (publiek en privé) in de zuidelijke provincie in kaart brengt, blijkt een gebrek aan: uniforme curricula, waardevolle certificaten, goed uitgeruste ateliers, stagemogelijkheden, aansluiting met de arbeidsmarkt, kansen om deel te nemen aan het economisch proces wegens het gemis van investeringskapitaal... Er is ook weinig aandacht voor kwetsbare groepen. Daarenboven krijgen de leerlingen meestal theorielessen, terwijl ze de vaardigheden zouden moeten aanleren in de praktijklokalen. Dit alles leert dat een breed scala van interventies nodig is. Om deze toestand te verbeteren organiseert men in 2009 in samenwerking met BTC en SYNTRA Vlaanderen een pedagogische vorming rond actieve methodologie met daarnaast ook technische trainingen voor elektriciteit, loodgieterij, huishoudkunde, bouw, automechanica, en werktuigkunde. Beide opleidingsessies zijn verbonden met elkaar. Als resultaat worden in enkele pilootcentra, waaronder het trainingsinstituut Kavumu, dat reeds jarenlang een partner is van het VVOB, de curricula aangepast om meer praktijklessen te organiseren en dit tot grote tevredenheid van het lerarenkorps en de studenten. Alle deelnemende centra voor beroepsopleiding en scholen technisch onderwijs ontvangen op het einde van de workshops een pakket met basismateriaal om de aangeleerde vaardigheden af te stemmen op de lespraktijk.
Rwanda heeft heel wat toekomstperspectieven in de toeristische sector. Om op deze trend in te spelen werkt men de curricula Toerisme en Hotelmanagement, A2-niveau, uit. Men schrijft de beroepsprofielen en ontwikkelt verschillende modules. De leraars van de scholen die deze studie aanbieden, volgen een training, die nadien ook beschikbaar is als videodocumentaire.
In 2009 is het gezamenlijk Belgisch programma van APEFE, BTC en VVOB geformuleerd voor meer dan € 7,5 miljoen. Het staat buiten kijf dat deze geharmoniseerde interventie een absolute meerwaarde zal betekenen in de ondersteuning van de TVET-hervorming in Rwanda. De drie partners zullen hun expertise verder kunnen uitbouwen. Tegelijk zal de intense samenwerking een fundamentele bouwsteen vormen voor de hervorming van het beroepsonderwijs in Rwanda.
