In Zambia staat 2008 in het teken van de opstart van het nieuwe meerjarenprogramma en de afsluiting van twee projecten. Het programma in Zambia heet Teacher Training Support Programme. We voeren het uit in directe samenwerking met het ministerie van Onderwijs. De rode draad in het programma is de kwaliteitsverbetering van de leerkrachten in het lager onderwijs. Voor het ministerie in Zambia is het programma een belangrijke aanvulling op de eigen initiatieven. In het werkplan van het ministerie neemt het verbeteren van de infrastructuur een centrale plaats in. Maar het ministerie wil niet dat dit ten koste gaat van de kwaliteit van het (basis)onderwijs. Het Teacher Training Support Programme bestaat uit zes onderdelen, die hieronder elk kort aan bod komen. Naast deze zes specifieke gebieden hebben we ook aandacht voor enkele bredere thema’s: rollenpatronen, HIV/aids en het efficiënt gebruik van ICT.
ICT inzetten om de communicatie te verbeteren
Het programma wil de communicatie tussen alle belanghebbenden in de lerarenopleiding (basisonderwijs) bevorderen. Hiervoor werken we in 2008 hard aan het opbouwen van ICT-netwerken in alle lerarenopleidingen. De technici krijgen een training om netwerken te installeren. Zij zijn nu in staat om in hun eigen instelling een netwerk aan te leggen en te onderhouden. Tegelijkertijd kunnen ze nu ook zelf trainingen geven in andere instellingen. Om de duurzaamheid te garanderen stellen de lerarenopleidingen een ICT-verantwoordelijke aan en richten een ICT-comité op. Binnen de meeste instellingen maken deze personen een ICT-plan. In 2009 voorzien we extra aandacht aan de opvolging van deze plannen.
Permanente vorming binnen de lerarenopleiding
Een tweede belangrijk onderdeel is het versterken van de permanente vorming (Continuing Professional Development of CPD) van docenten binnen de lerarenopleiding. In 2008 richten we een landelijke werkgroep op waarin alle lerarenopleidingen voor het basisonderwijs, het ministerie en de universiteit vertegenwoordigd zijn. Via dit kanaal is tegelijkertijd ook de onderlinge communicatie tussen de belanghebbenden versterkt (zie het eerste onderdeel). De CPD-werkgroep is verantwoordelijk voor de permanente vorming op het niveau van de lerarenopleiding.
Er volgt een studie om de hoogste noden aan permanente vorming af te bakenen en een opleiding rond het beheer van verandering. We besluiten om binnen de permanente vorming de klemtoon te leggen op het verbeteren van het lesgeven en het leren. Gezamenlijk stellen we een strategisch plan op. De CPD-werkgroep ontwikkelt een methode om de toepassing van dit strategisch plan te monitoren en te evalueren.
In elke lerarenopleiding is er een CPD-comité. Deze comités kunnen elk een projectvoorstel indienen om aan de slag te gaan met een specifieke nood aan permanente vorming. De landelijke CPD-werkgroep evalueert deze voorstellen op basis van afgebakende criteria. In november keurt ze twee voorstellen goed. De centrale thema’s van deze projectvoorstellen zijn ICT, e-leren, de aanpassing van het curriculum aan de specifieke context van land en regio, en lesson study (zie onder).
Permanente vorming van leerkrachten in de scholen
Het derde en vierde deel van het programma situeren zich op het niveau van de scholen, inclusief de gemeenschapsscholen. Ze draaien rond de leerkrachten die werken in het basisonderwijs en door middel van bijscholingsactiviteiten hun kennis en onderwijsvaardigheden verder ontwikkelen. Dergelijke activiteiten worden provinciaal, per district of per zone georganiseerd of ondersteund. VVOB helpt het Ministerie van Onderwijs bij het versterken van deze activiteiten.
In 2008 beperkt dit zich tot Central Province. We ondersteunen onze directe partners bij het trainen van de medewerkers van de zes districten zodat permanente vorming op schoolniveau wordt versterkt. Ze maken hierbij gebruik van twee methodes. De eerste is de INSET cycle: een specifieke methode voor training aan leerkrachten gebaseerd op een duidelijke bepaling van de behoeftes. En de tweede is de lesson study. Dit is een methode waarbij een leerkracht een les voorbereidt en geeft aan kinderen in het bijzijn van collega-leerkrachten. Vervolgens gaan ze samen na hoe ze deze les kunnen verbeteren.
Daarnaast voeren we studies uit om een beter zicht te krijgen op de situatie van de bijscholing van de leerkrachten op schoolniveau en op het schoolbeheer en het gebruik van ICT in de gemeenschapscholen. Om de managementcapaciteit van de gemeenschapsscholen te versterken ondersteunen we de vergaderingen van de oudercomités (een vertegenwoordiging van ouders uit de gemeenschap).
Contact- en afstandsonderwijs voor lectoren
In het vijfde deel van het programma willen we de lectoren versterken via contact- en afstandsonderwijs. Binnen dit onderdeel krijgt het aflopende VVOB-project PTDDL een plaats. PTDDL staat voor Primary Teacher Diploma through Distance Learning. Het National In Service Teachers’ College (NISTCOL) is de thuisbasis voor PTDDL. Het project loopt inmiddels autonoom en zorgt ervoor dat jaarlijks 5000 leerkrachten met een certificaat een diploma behalen. In 2008 stellen we een plan op om PTDDL te monitoren en de continuïteit ervan te bewaken.
Ook andere lerarenopleidingen worden ondersteund bij het aanbieden van afstandsonderwijs in het algemeen en e-leren in het bijzonder. We brengen in kaart welke opleidingen al concrete plannen hebben. In 2009 zullen we verdere ondersteuning geven aan deze plannen.
VVOB biedt specifieke ondersteuning aan het NISTCOL om het ICT-expertisecentrum te worden. Er zijn investeringen in zowel hardware als in training van personeel. De ICT-mensen zijn nu in staat het computerpark van 120 computers zelfstandig te onderhouden. Ook is er ondersteuning bij de ontwikkeling van een ICT-beleidsplan.
Opvolging en uitwisseling
Het zesde en laatste luik van het programma heeft betrekking op het opvolgen van de resultaten van het programma, het delen van kennis en het uitwisselen van goede praktijken. VVOB Zimbabwe neemt de leiding over de organisatie van een workshop rond monitoring en evaluatie. Doel is een monitoring- en evaluatieplan voor het programma in Zambia op te stellen. Vervolgens stellen alle coöperanten samen met de respectieve partners een eigen monitoring- en evaluatieplan op voor de onderdelen van het programma waarover zij zich ontfermen.
Tijdens de teamvergadering is er regelmatig aandacht voor en reflectie over goede praktijken. We wensen deze goede voorbeelden breder onder de aandacht te brengen via een nieuwsbrief. In 2009 zal dit idee verder vorm krijgen.
Medische vorming
Naast het PTDDL-project ronden we in 2008 ook het Skills Lab af. Dit project voeren we uit in samenwerking met het Ministerie van Gezondheid. Het draait rond de vorming van de clinical officer. Dit is in Zambia een specifieke groep binnen het medisch personeel met een verkorte praktijkgerichte medische opleiding. Zij speelt een belangrijke rol in de eerstelijns gezondheidszorg op het platteland. VVOB ondersteunt de samenwerking tussen de provinciale centra en de uitwisseling van informatie. Ook versterken we de methodologie van het medisch examen en besteden we aandacht aan de training van mensen die bij het examen optreden als gesimuleerd patiënt.
